AI có cần Blockchain không? Khám phá mô hình kinh tế máy móc mới

Trong những năm gần đây, công nghệ AI phát triển nhanh chóng, từ việc tạo nội dung đến lập trình mã, từ dịch vụ khách hàng thông minh đến giao dịch thuật toán, AI đang dần chuyển mình từ một công cụ đơn thuần thành một người tham gia có khả năng hành động độc lập. Trong khi đó, lĩnh vực Web3 cũng đang tích cực thảo luận về khả năng kết hợp AI với Blockchain. Tuy nhiên, chúng ta có từng nghĩ đến một vấn đề ngược lại: liệu AI có cần sự hỗ trợ của công nghệ Blockchain hay không?

Hạn chế của hệ thống tài chính truyền thống

Hệ thống tài chính hiện tại về cơ bản được thiết kế cho con người, điều này tạo ra một hạn chế nghiêm trọng đối với sự phát triển của AI. Hệ thống tài khoản, như là nền tảng của tài chính hiện đại, yêu cầu người dùng phải là cá nhân hoặc pháp nhân có thể nhận diện được, và có năng lực pháp lý. Tuy nhiên, AI rõ ràng không đáp ứng những điều kiện này. Nó không có quốc tịch, số chứng minh nhân dân hay mã số thuế, không thể tự mình mở tài khoản ngân hàng, đăng ký công ty hoặc trở thành chủ thể của hợp đồng. Nói tóm lại, AI thiếu "nhân cách tài chính" trong hệ thống tài chính hiện tại.

Đây không chỉ là sự suy nghĩ ở cấp độ triết học, mà là ranh giới hệ thống thực sự tồn tại. Khi AI cần mua quyền sử dụng máy chủ, gọi API hoặc tham gia giao dịch trên thị trường, trước tiên nó cần một phương thức thanh toán. Nhưng miễn là AI không phải là công cụ phụ thuộc của một thực thể nào đó, mà là một thực thể hành động tương đối độc lập, nó sẽ không thể hòa nhập vào cấu trúc được thiết kế cho con người.

Blockchain: Cơ sở hạ tầng mới của kinh tế máy móc

So với trước, hệ thống Blockchain đã cung cấp khả năng cho người dùng không phải con người tham gia vào hoạt động kinh tế. Trong thế giới Blockchain, miễn là có thể tạo ra khóa riêng và địa chỉ, bất kỳ ai, kịch bản hay thực thể thông minh trực tuyến liên tục đều có thể thực hiện thanh toán, ký hợp đồng thông minh và tham gia vào cơ chế đồng thuận.

Tính năng này cho phép mô hình AI dựa trên Blockchain có thể tự động lấy tài nguyên, cung cấp dịch vụ và thu lợi nhuận. Ví dụ, một mô hình AI được triển khai trên Blockchain có thể sử dụng lưu trữ phi tập trung để lấy dữ liệu, thông qua thị trường tính toán phi tập trung để có được tài nguyên tính toán, và sau khi hoàn thành nhiệm vụ có thể thu tiền thông qua hợp đồng thông minh. Toàn bộ quá trình này không cần sự trung gian của nền tảng tập trung hoặc can thiệp của con người.

Một số dự án tiên tiến như Fetch.AI, Autonolas và SingularityNET đã bắt đầu khám phá cách mà AI Agent có thể sở hữu "danh tính kinh tế" trên chuỗi, thực hiện hình thức kinh tế máy đối máy (M2M). Trong mô hình này, AI không còn phụ thuộc vào con người để "nuôi dưỡng" nữa, mà có khả năng tự động thu thập tài nguyên, cung cấp dịch vụ và tái đầu tư chính mình.

Stablecoin: Tiền tệ cứng của thế giới AI

Đối với AI, đồng tiền thanh toán ổn định quan trọng hơn khả năng thanh toán đơn thuần. Khi các AI Agent thực hiện gọi dịch vụ hoặc trao đổi dữ liệu, chúng cần một đơn vị định giá có giá trị ổn định, thay vì tài sản tiền điện tử có độ biến động cao.

Điều này chính là ý nghĩa quan trọng của stablecoin. Stablecoin như USDT, USDC cung cấp một công cụ tài chính vừa có thể lưu thông tự do trên chuỗi vừa giữ giá trị ổn định, trở thành "tiền tệ cứng" trong thế giới AI. Thông qua việc thanh toán thời gian thực bằng stablecoin, có thể hình thành một hệ thống kinh tế giữa các AI với độ ma sát thấp, không cần phê duyệt thủ công.

Triển vọng tương lai: Hình thái pháp nhân trên chuỗi của AI

Nhìn về tương lai, một số hệ thống AI có thể tồn tại dưới dạng tổ chức tự trị phi tập trung (DAO) hoặc giao thức trên chuỗi, sở hữu quỹ riêng, cơ chế quản trị cộng đồng và hệ thống danh tính trên chuỗi. Những "pháp nhân số" hoặc "pháp nhân AI" này sẽ có khả năng phục vụ người dùng, nhận thanh toán, khởi kiện, thậm chí phát hành cập nhật giao thức.

Trong hệ sinh thái kinh tế mới này, sự hợp tác và cạnh tranh giữa AI sẽ dựa trên hợp đồng thông minh, sử dụng tiền điện tử làm phương tiện, và các quy tắc trên chuỗi làm trật tự. Tiền điện tử không còn là tài sản đầu cơ, mà là giao thức nền tảng để xây dựng lòng tin giữa các AI.

Thách thức và rủi ro

Mặc dù triển vọng rộng mở, nhưng chúng ta vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức. Quản lý khóa của ví AI, thiệt hại kinh tế do lạm dụng mô hình, tính khả thi của danh tính trên chuỗi, tính hợp pháp của chủ thể AI xuyên biên giới, ranh giới đạo đức của hành vi thuật toán, đều cần được chúng ta đối phó một cách thận trọng.

Một vấn đề khó khăn hơn là, hệ thống pháp luật hiện tại và khung quản lý gần như không cung cấp con đường khả thi cho "các tác nhân phi con người". AI không thể bị kiện hoặc kiện ai, không thể nộp thuế cũng như không thể sở hữu tài sản. Khi mất kiểm soát hoặc bị tấn công, cơ chế truy cứu trách nhiệm vẫn chưa được thiết lập. Những vấn đề này cần một khung pháp lý mới, sự đồng thuận xã hội và các phương tiện quản trị công nghệ để giải quyết.

Kết luận

Lịch sử phát triển của tiền điện tử từ việc phục vụ cho "những người không có tài khoản ngân hàng", đến nay có thể trở thành lựa chọn duy nhất cho "máy không có danh tính" tham gia vào các hoạt động kinh tế. Nếu nói rằng tài chính truyền thống là một kim tự tháp được xây dựng cho xã hội loài người, thì Blockchain và tiền điện tử có lẽ đang đặt nền tảng kinh tế cho thế giới máy móc.

AI không nhất thiết phải có quyền theo nghĩa con người, nhưng nó phải có giao diện kinh tế có thể thao tác. Và đây chính là vấn đề mà công nghệ Blockchain giỏi nhất trong việc giải quyết. Khi công nghệ tiếp tục phát triển, có thể chúng ta đang chứng kiến sự ra đời của một mô hình kinh tế máy móc hoàn toàn mới.